"Waganga wa kienyeji wamepigwa marufuku kushughulikia kesi za Ebola," Rais Yoweri wa Uganda alisema katika hotuba yake kwa taifa Jumatano jioni, katika juhudi za hivi punde za kuzuia kuenea kwa ugonjwa huo.
Kote katika sehemu kubwa ya Afrika, mila ya tiba asilia, iliyopitishwa vizazi kupitia ukoo wa familia imeenea sana.
Wakati wa milipuko ya magonjwa hatari ya kuambukiza kama vile Ebola, yamethibitika kuwa hatari.
Mnamo Mei 2014, kesi ya kwanza iliyothibitishwa ya Ebola nchini Sierra Leone ilirekodiwa.
Uchunguzi ulipelekea mganga wa kienyeji, aliyeelezwa kuwa "anayejulikana sana na anayeheshimika sana", huko Kenema katika Mkoa wa Mashariki. Wagonjwa kutoka ng'ambo ya mpaka nchini Guinea walikuwa wametafuta huduma yake.
Muda si muda, akawa mgonjwa na akafa. Mamia walihudhuria hafla ya mazishi yake.
Shirika la Afya Ulimwenguni liliripoti kwamba mamlaka za mitaa baadaye zilihusisha hadi vifo 365 vya Ebola kutokana na mazishi hayo.
Baadaye mwaka wa 2018, wakati wa mlipuko wa ugonjwa huo mashariki mwa Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo, kliniki ambazo zilitoa mchanganyiko wa dawa za mitishamba zinazoitwa 'tradi-moderne,' zilitambuliwa haraka kwenye maeneo yenye maambukizi.
Walihudumiwa na waganga ambao hawakuwa na elimu rasmi, na ambao hawakuwa na vifaa vya kujikinga.
Lakini wanajaza pengo kubwa katika huduma ya matibabu, ambapo hospitali ni chache na ziko mbali sana.
Badala ya kuwapiga marufuku, timu za kukabiliana na ugonjwa huo zilitoa mafunzo na kuwapa vifaa waganga hao kutambua kwa usalama na kuwaelekeza wagonjwa wa Ebola kwenye vituo maalumu vya matibabu.
Mfumo wa afya wa Uganda umeendelezwa zaidi. Kuna hali ya kujiamini kati ya maafisa wa afya kwamba milipuko ya sasa inaweza kudhibitiwa, kama nchi ilivyofanya wakati wa milipuko ya hapo awali.
Lakini wataalamu wanaokutana katika mkutano wa mawaziri wa kikanda wiki hii wamewataka kuwa waangalifu zaidi kwani kila mlipuko unakabiliwa na changamoto tofauti.
Uganda imeripoti vifo 19 kutokana na mlipuko wa sasa wa ugonjwa huo, kikiwemo kimoja katika mji mkuu Kampala.
Waganda wamepokeaje amri hiyo?
Mchungaji Daniel Tokens Wejuli, Meneja wa Mipango anayesimamia masuala ya kiroho katika Baraza la Dini Mbalimbali la Uganda anakubaliana na agizo la Rais.
Anasema kwamba wakati mwingine, imani kali inaweza kusababisha makosa, na viongozi wa kidini wanahitaji kujua na kuamini katika sayansi.
“Matendo ya kitamaduni na kidini yanaweza kueneza ugonjwa huo. Kwa mfano, kugusa au kuchanganyika na watu walioambukizwa. Ujumbe wa rais ni kwa manufaa yetu wenyewe. Unaweza kuombea mtu ukiwa mbali, au hata ukiwa mbali kwa kutumia teknolojia. Viongozi wa kidini wana wajibu wa kulinda kundi lao,” anasema.
Mchungaji ameongeza: "Tumeshughulikia aina hizi za milipuko na tumehusika katika kushiriki ujumbe kutoka kwa wizara ya afya kote.
Wakati wa janga la Corona, tuliungana na serikali katika kutoa uhamasishaji na kutoa mafunzo kwa wachungaji wetu katika kupunguza kuenea kwa janga hili. Hata sasa hivi, tumetengeneza ujumbe ambao tunausambaza kupitia taasisi zote wanachama. Tunahitaji uponyaji wa kiroho lakini pia watu wanahitaji kutafuta matibabu,” anaongeza.
Hajjat Aisha Rashid Lukwago ambaye anaendesha kampuni ya Corporate Herbalist, moja ya vituo vikubwa vya utunzaji wa mitishamba nchini, anasema kuwa atatii agizo hilo.
"Ukiwa na dawa za mitishamba kuna vitu huwezi kushughulikia. Hatuna utafiti wa kutosha kuhusu Ebola na kwa hivyo hatuwezi kutoa masuluhisho yoyote. Kwa hiyo, rais yuko sahihi kutuonya sisi na umma.
Ikiwa mtu angekuja katika kituo changu akiwa na dalili kama za Ebola, ningempa rufaa kwa kituo cha afya kilicho karibu nawe. Nisingeweka wafanyakazi wangu kwenye hatari ya aina hiyo, "anasema.
Kutokana na kisa cha hivi karibuni cha mwanaume huyo ambaye alikimbia timu za afya na kumtembelea mganga wa kienyeji, wengi wamekuwa wakijiuliza kwanini mtu afanye uchaguzi huo mbele ya dawa za kisasa.
Hata watu wa kidini bado watatembelea waganga wao wa kienyeji nchini Uganda.
Kwa wengi, mifumo miwili ya imani inaunga mkono kila mmoja; ikiwa moja haifanyi kazi, nyingine inaweza.
Mfumo wa afya wa Uganda, hata katika nyakati za kawaida, una changamoto katika utoaji wake wa huduma.
Katika maeneo ya vijijini, vifaa vya matibabu mara nyingi huisha, pia kuna wafanyakazi wachache wa kuwahudumia watu. Na kwa hivyo, baadhi ya jamii watachagua mganga wao wa kienyeji au mganga wa mitishamba kwa kusubiri kwa siku nzima katika kituo cha afya cha eneo hilo.
Pia tumekuwa tukizungumza na wakazi wa Kampala kuhusu jinsi wanavyohisi kuhusu janga hilo kuwakaribia katika mji mkuu, kufuatia kifo cha mzee wa miaka 45 hospitalini hapo.
"Kuna uelewa mdogo miongoni mwa watu juu ya jinsi ugonjwa huo ulivyo hatari. Wengine wanadharau Ebola kwa sababu wanahisi kwamba janga la corona lilitiwa chumvi.
Wengine wanasema; "Sijawahi kuona mtu yeyote aliyekufa au kuzikwa kwa sababu ya Covid" ili wasifikirie kuwa Ebola ni kweli na ni hatari sana," mfanyabiashara mmoja huko Ndeeba, sehemu ya Kampala alieleza.
Mkazi wa eneo hilo alisema; “Tunaogopa sana. Mimi na marafiki zangu tunaogopa kuingia katikati mwa jiji. Tunaogopa kupanda gari za abiria au boda boda ."
Wengine, hata hivyo, wanahisi kuwa na uhakika katika uwezo wa mamlaka ya afya kudhibiti janga hilo.
"Ebola iliwahi kuwa hapa. Ni ugonjwa ambao unaweza kusimamishwa kwa urahisi kwa kutengwa na kufuatilia mawasiliano. Najua kuna uwezekano kwamba kesi chache zaidi chanya zinaweza kutoka mjini Kampala, lakini iwapo tutafuata miongozo ya usalama, nadhani inaweza kudhibitiwa” mkazi mwingine aliiambia BBC.