Jinsi mchungaji TB Joshua aliyewahadaa wengi kwa ghushi miujiza yake

BBC inafichua, kwa mara ya kwanza, jinsi mwinjilisti wa televisheni wa Nigeria marehemu TB Joshua alivyoghushi miujiza iliyovutia mamilioni ya watu kwenye kanisa lake.

Mhubiri huyo, ambaye anatuhumiwa kwa unyanyasaji na utesaji ulioenea kwa takriban miaka 20 , alianzisha Kanisa lake la Synagogue Church of All Nations (Scoan) mjini Lagos zaidi ya miongo mitatu iliyopita. Kuinuka kwake kwa umaarufu kulifungamanishwa kwa karibu na uwezo wake wa kujidai wa kuwa na nguvu za kimungu na uwezo wake unaodhaniwa kuwa wa kuponya wagonjwa.

Uponyaji wa ukumbi wa michezo - unaoonyesha walemavu wakitembea na wakati mmoja wakidai kufufua mtu aliyekufa - ulirekodiwa. Pamoja na ushuhuda wa wale aliodai kuwaponya, video hizo zilitumwa kwa kanda za VHS kwa makanisa kote ulimwenguni.

Mnamo mwaka wa 2004, mdhibiti wa utangazaji wa Nigeria alipiga marufuku stesheni kupeperusha eti miujiza ya wachungaji kwenye televisheni ya moja kwa moja ya nchi , jambo lililomfanya Joshua kuanzisha Emmanuel TV kwenye satelaiti na kisha mtandaoni. Televisheni yake ya kimataifa na himaya ya mitandao ya kijamii ikawa mojawapo ya mitandao ya Kikristo yenye mafanikio zaidi duniani. Miujiza yake iliyodaiwa kufanywa naye ilitangazwa kwa mamilioni kote Ulaya, Amerika, Kusini-Mashariki mwa Asia na Afrika. Kituo chake cha YouTube kilikuwa na mamia ya mamilioni ya watazamaji.

Lakini Joshua, aliyefariki mwaka 2021 akiwa na umri wa miaka 57, alikuwa tapeli. Uchunguzi wa BBC, unaohusisha zaidi ya watu 25 wa ndani ya kanisa kutoka Uingereza, Nigeria, Ghana, Marekani, Afrika Kusini na Ujerumani, umebaini njia sita alizotumia kuwahadaa waumini.

1: Idara ya dharura

Sehemu ya kipekee ya kanisa, iliyoitwa "idara ya dharura", iliwajibika kufanya kile kinachoitwa miujiza kuonekana halisi.

Hapa ndipo wagonjwa, waliokuja kuponywa, wangechunguzwa, na ambapo timu ingeamua nani apigwe picha na kuombewa na Joshua.

Agomoh Paul, ambaye alisimamia idara hiyo kwa miaka 10 - akipokea maagizo ya moja kwa moja kutoka kwa Joshua, aliambia BBC kwamba timu hiyo "imefunzwa na madaktari".

Yeye ni mfuasi wa zamani - mmoja wa kundi la wafuasi waliojitolea ambao waliishi na mchungaji ndani ya boma la Scoan.

"Hali yoyote ya saratani, waliiepuka na kuwafukuza wagonjwa. Kisha watu ambao walikuwa na majeraha ya kawaida ambayo yanaweza kupona, waliletwa ili kuonyesha kama wanaougua saratani," anasema.

Ni kikundi kilichochaguliwa tu cha wanafunzi walioaminika walioruhusiwa kufanya kazi katika idara ya dharura. Wangeandika mabango ili kila mfuasi ashike, akielezea maradhi yao yaliyotengenezwa au yaliyotiwa chumvi. Wakati wa kukutana na Joshua ulipofika, walikuwa wakisimama kwenye mstari mbele ya kamera na “kupona”.

"Ulikuwa mfumo mgumu. Sio wanafunzi wote walijua kilichokuwa kikitendeka. Ilikuwa ni siri," Bw Paul anasema.

2: Dawa

Kila mgeni wa kigeni aliyekuja kanisani kuponywa alilazimika kujaza ripoti ya matibabu, kueleza ugonjwa wao na dawa walizoandikiwa kwa sasa.

Wangeambiwa waache kuzitumia, lakini Joshua angeagiza wafamasia wanunue dawa hiyo hiyo.

Bila wao kujua "wangeweka dawa hizo kwenye vinywaji vyao vya matunda," aeleza Bw Paul, ambaye alisema watu wangehimizwa kunywa mchanganyiko huo ambao ulikuwa umebarikiwa na Joshua.

Hii ilimaanisha wakati wageni walipokuwa wakiishi Scoan hawangeugua na wangeamini katika nguvu za uponyaji za kimungu za mchungaji wao.

Katika miaka ya 1990 wakati VVU/UKIMWI vilipofikia viwango vya juu katika maeneo ya Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara, Joshua aliwaambia wageni kuacha kutumia dawa zao za kurefusha maisha wanaporudi nyumbani.

"Ninajua watu walikufa kwa sababu hawakunywa dawa zao, na ni vigumu kuishi na hilo," anakiri mfuasi wa zamani, ambaye aliomba jina lake lisitajwe.

Tash Ford, ambaye sasa ana umri wa miaka 49, ambaye alienda Lagos kutoka jiji la Johannesburg nchini Afrika Kusini mwaka 2001 kwa matumaini ya kuponywa figo yake iliyoathirika aliambiwa aache kutumia dawa zake.

"Ilikuwa ahadi kwamba ... unaweza kupokea figo mpya kwa njia isiyo ya kawaida," aliiambia BBC.

Wakati huo tayari alikuwa amepandikizwa figo mbili. Bi Ford anasema wanafunzi walisema: "Acha kutumia dawa zako na amini tu."

Aliamini alikuwa ameponywa. Lakini alipofika nyumbani, baada ya wiki nne za kutokunywa dawa, figo yake ilikataa kazi na kulazwa hospitalini.

Awali madaktari walifanikiwa kuokoa figo yake lakini hatimaye iliacha kufanya kazi na ilimbidi kusafishwa kwa figo kwa zaidi ya miaka sita kabla ya kupandikizwa mara ya tatu mwaka wa 2011.

3: Mafunzo ya kuwabadilisha watu akili

Bi Ford anasema alipokuwa Scoan hakuwahi kuwa na shaka yoyote: "Kwa kweli nilifikiri tulikuwa tunaona miujiza. Sikuweza kuamini nilichokuwa nikiona. Niliona mtu akitoka kwenye kiti cha magurudumu."

Hali hiyo ilionekana kuvutia kila mtu.

Mwanafunzi huyo wa zamani aliambia BBC kwamba baada ya kuchunguzwa, wafuasi waliochaguliwa wataambiwa "kutia chumvi matatizo yao ili Mungu akuponye na kutia kuharakisha uponyaji wako".

"Watu, wenyewe, wanadanganywa waziwazi," anasema.

Kanisa lilikuwa na ugavi tayari wa viti vya magurudumu ambavyo wafuasi walilazimishwa kutumia. Walionywa kwamba hawataponywa isipokuwa wakiketi katika moja ya viti vya magurudumu walipokutana na Joshua.

"Tunawaambia: 'Ikiwa utatoka huko, na kutembea kwa miguu yako, Papa hatakuombea. Unahitaji kupiga kelele: "Mtu wa Mungu, nisaidie, siwezi kutembea," anasema Bw Paul.

Mwanafunzi mwingine wa zamani, Bisola, ambaye aliishi kwa miaka 14 huko Scoan, aliandamana na Joshua kwenye Kampeni yake ya Kitaifa ya Uponyaji katika Kanisa la Mwokozi Wetu huko Singapore mnamo 2006.

Anasema aliona watu waliokuwa kwenye viti vya magurudumu wakijaribu kusimama baada ya pasta kuwaambia waumini "ametoa imani ndani ya uwanja".

Hata hivyo, watu hawa walikuwa hawajachunguzwa na aliwaona wakianguka chini. "Nilikuwa nikilia. Nilikuwa nikililia," anasema.

Wafanyikazi wa idara ya dharura wenyewe pia walikuwa wakidanganywa. Walikabiliwa na misukosuko ya kutisha, ikiwa ni pamoja na ubakaji, unyanyasaji wa kimwili na mateso, na waliishi kwa kuweka sheria kali - zilizokatazwa kulala kwa zaidi ya saa chache kwa wakati mmoja.

Sasa wanatatizika kuelewa jinsi na kwa nini waliendelea kufuata maagizo ya mchungaji.

"TB Joshua aliniambia: 'Usijali, tunatumia kitu hiki kujenga imani ya watu katika Kristo.' Sikuwa nikifikiria kwamba kwa kweli nilikuwa nikifanya kitu kibaya. Nilifikiri nilikuwa nikifanya jambo ambalo lingesaidia kujenga imani ya watu kanisani," asema Bw Paul.

Kwa Bi Ford, imemaanisha kwamba amepoteza imani kabisa na dini : "Laiti tungejua kwamba yote hayo yalikuwa ni ucheshi, kwamba haikuwa kweli. Nilidanganywa kuamini kwamba kile nabii alikuwa akifanya kilikuwa kisicho cha kawaida; miujiza, maajabu, ishara."

4: Rushwa

Wanafunzi wengine wanadai walipewa majukumu kutafuta watu waliohitaji pesa ili kujifanya wagonjwa.

Walipofanya kampeni za uponyaji katika nchi zilizo nje ya Nigeria, wangeenda katika maeneo maskini zaidi ya jiji kutafuta watu wanaoishi katika umaskini.

"Tungesema: 'Tunakuhitaji uigize tu tukio hili na tutakulipa," mfuasi mwingine wa zamani aliiambia BBC.

"Tunawaingiza kwenye hoteli, tunawasafisha. Wanakuja, wanafanya wanachofanya. Tunawapa pesa zao na iliyobaki ni historia," anasema.

Kabla ya ibada, wangemwambia Joshua ni safu zipi walizowaweka watu hawa, na nguo walizokuwa wamevaa, ili ajue ni nani wa kufanya miujiza yake iliyodhaniwa kuwa juu yake.

"Watu wangeletwa ili tu kujifanya kuwa wameponywa," anasema.

5: Vyeti feki vya matibabu

"Miujiza ya uponyaji" iliyotangazwa kwa mamilioni ya mara kwa mara ilijumuisha ripoti za matibabu zinazosema watu walikuwa wameponywa VVU / Ukimwi na magonjwa kama saratani.

Madaktari walihojiwa kwenye kamera wakithibitisha kupona kwa watu hao.

Mwaka 2000 mwandishi wa habari wa Nigeria Adejuwon Soyinka aliripoti kwamba vyeti hivi vya matibabu ni vya uwongo, lakini Joshua alifuta uchunguzi wake na haukuenda popote.

Hadi leo baadhi ya watu wanaamini kuwa waliponywa, lakini wadadisi wa mambo wanasema yote yalikuwa maonyesho ya marehemu mhubiri Joshua .

"Jambo lote linadhibitiwa na kughushiwa. Ni bandia," anasema Bw Paul, akimtaja Joshua kama "fikra mbaya".

Hakukuwa na jambo lolote lililofanyika ndani ya boma hilo ambalo Joshua hakulijua, anaeleza.

"TB Joshua ndiye aliyepanga ghiliba nzima," anasema.

6: Udanganyifu wa video

"Miujiza" ilirekodiwa na kisha kuhaririwa ili kuifanya ionekane kama uponyaji uliodhaniwa ulifanyika mara moja. Kabla na baada ya video ziliunganishwa pamoja ili kuonyesha nguvu zake za miujiza , lakini kwa kweli filamu hizo zilifanyiwa kazi kwa miezi kadhaa, au hata mwaka mmoja.

"Unachokiona kwenye TV ni kabla na baada, hujui muda," anasema Bisola, ambaye alikuwa mhariri mkuu wa video wa Scoan kwa miaka mitano na kufanya kazi kwenye Emmanuel TV. Kama watu wengine wa ndani waliohojiwa na BBC, aliamua kutumia jina lake la kwanza pekee.

"Kile watu wanaona... si kweli. Ni ulaghai," anasema kuhusu klipu na matangazo aliyosimamia.

"Ninazungumza sasa kama mtu ambaye alikuwa mtu wa ndani," anasema.

Kitu chochote ambacho hawakutaka watazamaji kuona "kilikatwa". Yote "yalipangwa", anasema.

BBC iliwasiliana na Scoan na madai hayo katika uchunguzi huu. Haikuwajibu, lakini ilikanusha madai ya hapo awali dhidi ya Joshua.

"Kutoa tuhuma zisizo na msingi dhidi ya Nabii TB Joshua si jambo geni... Hakuna madai yoyote yaliyowahi kuthibitishwa," ilisema.

Uchunguzi huu wa Africa Eye ulifanywa na Charlie Northcott, Helen Spooner, Maggie Andresen, Yemisi Adegoke na Ines Ward.