logo

NOW ON AIR

Listen in Live

Maandamano ya baada ya uchaguzi ya Msumbiji yanaendelea

Kiongozi huyo wa upinzani alikuwa ametaka kesi na mashtaka yote dhidi yake yafutiliwe mbali na kufungiwa kwa akaunti zake za benki.

image
na BBC NEWS

Kimataifa29 November 2024 - 08:19

Muhtasari


  • Msumbiji imekumbwa na maandamano mabaya ya wiki kadhaa kuhusu uchaguzi wa urais ambao umefichua kutoridhika kwa umma na utawala wa nchi hiyo.


Maandamano yanaendelea baada ya mazungumzo yaliyopangwa kumaliza machafuko nchini Msumbiji kutibuka.


Msumbiji imekumbwa na maandamano mabaya ya wiki kadhaa kuhusu uchaguzi wa urais wa tarehe 9 Oktoba, ambao umefichua kutoridhika kwa umma na utawala wa nchi hiyo.

Maandamano hayo yalianza tarehe 21 Oktoba baada ya Venancio Mondlane, mgombea anayeungwa mkono na chama cha upinzani cha Podemos, kuitisha maandamano dhidi ya mauaji ya wakili wake Elvino Dias na Paulo Guambe, afisa wa Podemos.

Dias aliripotiwa kukusanya ushahidi wa udanganyifu katika shughuli ya upigaji kura wakati yeye na Guambe walipouawa kwa kupigwa risasi mjini Maputo tarehe 19 Oktoba.

Tarehe 24 Oktoba, Tume ya Taifa ya Uchaguzi (CNE) ilitangaza Frelimo na mgombea wake Daniel Chapo kuwa washindi wa kura kwa kupata asilimia 71 ya kura.

Mondlane alikataa matokeo ya CNE ambayo yalimpa 20% ya kura na akaitisha maandamano nchini kote dhidi ya madai ya udanganyifu katika uchaguzi.

Chama cha upinzani cha Renamo kinachoongozwa na Ossufo Momade na Democratic Movement cha Msumbiji kinachoongozwa na Lutero Simango kilijiunga na wito wa Mondlane wa maandamano ya nchi nzima kudai "kurejeshwa kwa ukweli wa uchaguzi".

Umoja wa Ulaya, Jumuiya ya Nchi Zinazozungumza Kireno (CPLP) na Jumuiya za Maendeleo ya Kusini mwa Afrika (Sadc) zilisema kuwa ingawa kwa kiasi kikubwa kulikuwa na amani, mchakato wa kuhesabu kura uligubikwa na kasoro .

Mamlaka iliwataka raia wa Msumbiji kusitisha maandamano na baadaye kuyapiga marufuku na kuvuruga mtandao huku maelfu ya watu wakijitokeza kwa "zaidi ya maandamano 200 yenye vurugu" tangu tarehe 21 Oktoba.

Mashirika ya kutetea haki za binadamu, likiwemo Amnesty International, yamekosoa majibu ya vikosi vya usalama dhidi ya maandamano hayo.

Kituo cha kiraia cha Uadilifu wa Umma kilisema tarehe 20 Novemba kwamba watu 65 wameuawa, zaidi ya 1,000 wamejeruhiwa na zaidi ya 4,000 wengine kuzuiliwa wakati wa mgogoro wa kisiasa.

Takwimu za shirika hilo zimekuja siku moja baada ya Rais Filipe Nyusi kusema kuwa watu 19 waliuawa na wengine 807 kujeruhiwa katika machafuko ya baada ya uchaguzi.

Matarajio ya kumalizika kwa haraka kwa machafuko hayo yanaonekana kuwa ya kutisha kwa ajili ya msimamo mkali wa Mondlane, ambaye wafuasi wake wameendelea kuandamana kwa zaidi ya mwezi mmoja licha ya kuripotiwa kuhamishwa kwake kwenda Uswidi kwa kuhofia usalama wake.


Nini athari za kiuchumi za maandamano hayo?


Maandamano hayo yamevuruga sekta ya uchukuzi, na kusababisha kufungwa kwa muda kwa mipaka, barabara na bandari na kusababisha hasara kubwa kwa uchumi unaosuasua wa Msumbiji.


Kituo cha Uadilifu wa Umma cha Msumbiji kilisema tarehe 11 Novemba kuwa nchi hiyo imepoteza zaidi ya dola milioni 380 tangu Oktoba 21, sawa na asilimia 2 ya Pato la Taifa, ambalo serikali ilitabiri kukua kwa asilimia 5.5 mwaka 2024.


Hapo awali, chama cha wafanyabiashara kilisema kuwa nchi hiyo ilipoteza $22m wakati wa maandamano ya tarehe 21 Oktoba pekee.


Wizara ya utamaduni na utalii iliiambia DW tarehe 22 Novemba kwamba sekta ya utalii pia imepoteza hadi dola 45,000 kutoka kwa zaidi ya wateja 8,000 waliofutilia mbali safari zao katika mikoa miwili.


Kurejea kazini kwa kampuni ya TotalEnergies miradi yake ya gesi yenye thamani ya $20bn ilionekana kucheleweshwa zaidi huku kukiwa na sintofahamu juu ya ziara iliyopangwa mwezi Oktoba ya Mkurugenzi Mtendaji wake, kujadili mipango ya usalama katika jimbo la kaskazini la Cabo Delgado na rais mteule.


Hasara ambayo haijabainishwa pia ilipatikana kupitia uharibifu wa biashara za kibinafsi na za umma kama vile katika mji wa kusini wa Ressano Garcia ambao ulisababisha kufungwa kwa mpaka na Afrika Kusini.


Je, maandamano yameonyeshaje kutoridhika na serikali?


Hapo awali maandamano yalidai kurejeshwa kwa haki ya uchaguzi, maandamano hayo yamefichua kutoridhika na utawala wa karibu wa miongo mitano wa Frelimo na hasira miongoni mwa vijana.


Maandamano ya moja kwa moja yasiyohusiana na mzozo wa uchaguzi yameripotiwa katika miji kadhaa juu ya dhuluma zingine za kijamii na kiuchumi zinazoonekana.


Jarida la Integrity Magazine linalomilikiwa na watu binafsi liliripoti tarehe 15 Novemba kwamba waandamanaji huko Quitunda, mji wa kaskazini mwa Wilaya ya Palma, walidai fidia ya ardhi iliyotengwa kwa ajili ya miradi ya gesi, na kulazimisha Total Energies kufunga kambi yake ya wafanyakazi huko.


Huko Inhassunge katikati mwa Mkoa wa Zambezia, maandamano ya kupinga kuzuiliwa kwa kiongozi wa upinzani yalisababisha mauaji ya afisa wa uchaguzi wa eneo hilo na mashambulizi kwenye kituo cha polisi na mali nyingine za serikali.


Matukio ya uchomaji moto usiku pia yamelenga ofisi za Frelimo huko Machava, Marracuene, Xai-Xai, Nampula, Chimoio na katika sehemu za Maputo.


Mkurugenzi wa Taasisi isiyo ya kiserikali ya Maendeleo ya Kijamii na Kiuchumi (Ides), Fidel Terenciano, alisema maandamano "ni kiashirio tosha kwamba viwango vya kutoridhika kijamii na kisiasa vimekuwa vikiongezeka".


"Watu walikuwa wakitafuta njia ya kutoka mitaani na kupinga vikwazo wanavyohisi katika maisha yao ya kila siku," alisema.


Tazama Mfafanuzi: Wanajeshi katika maeneo ya gesi ya kaskazini yanakumba kura za Msumbiji


Machafuko hayo yameathiri vipi vita dhidi ya wanamgambo?


Huku kukiwa na machafuko ya baada ya uchaguzi, kundi la Islamic State (IS) limezidisha mashambulizi yake huko Cabo Delgado.


Kundi hilo limedai takriban mashambulizi 23 tangu tarehe 9 Oktoba, ongezeko kubwa baada ya kushuka kwa kasi tangu mwezi Mei, wakati wanamgambo walipouteka mji wa Macomia kwa muda mfupi.


Mashambulizi ya hivi majuzi yamewalenga raia wanaotajwa kuwa Wakristo, pamoja na vikosi vya jeshi la ndani na la Rwanda, na idadi ya majeruhi inayodaiwa kuwa zaidi ya 50.


IS imechapisha picha za picha za watu waliokatwa vichwa hivi majuzi, na pia picha zingine za shambulio kwenye lori la kubeba abiria na uvamizi wa kijiji.


Vyombo vya habari vya ndani vimeripoti kuwa IS imetumia umakini wa serikali katika kudhibiti machafuko huko Maputo ili kuzidisha operesheni huko Cabo Delgado.


Mtaalamu wa masuala ya ugaidi aliliambia gazeti la Zambeze kwamba machafuko ya kisiasa yametoa "dirisha la fursa" kwa wanamgambo hao kuimarisha na kupanua operesheni zake.


Zambeze alibainisha kuwa shughuli za IS pia ziliongezeka karibu na uchaguzi wa 2019, mwaka huo huo kundi la wanajihadi lilitangaza rasmi uwepo wake nchini Msumbiji.


Licha ya matamshi ya IS kuhusu kurejea tena, vyombo vya habari vya ndani vimeonyesha kundi hilo likiwa limedhoofika sana, huku kukiwa na ripoti za watu wengi kujisalimisha na wanamgambo wakisaka chakula .


Vyombo vya habari vimeangazia vipi mgogoro wa kisiasa?


Mitandao ya kijamii ilichukua jukumu muhimu katika kampeni ya urais ya Mondlane na imesalia kuwa muhimu katika juhudi zake zote za kuhamasisha maandamano.


Tarehe 25 Oktoba, mkondo wa moja kwa moja wa Facebook alioandaa ulivutia watazamaji 114,000. Makumi ya maelfu ya watazamaji wamesikiliza matangazo ya kila siku yaliyofuata kwenye Facebook.


Kukatizwa kwa Intaneti mnamo Oktoba kulimsukuma Mondlane kuwahimiza wafuasi kusakinisha VPN na kuwataka wale walio na muunganisho kutumia runinga kupeperusha muhtasari wake katika maeneo ya umma.


Kituo cha Mashirika ya Kiraia cha Demokrasia na Haki za Kibinadamu (CDD) na Kituo cha Uadilifu wa Umma pia wametumia mitandao ya kijamii kuandika unyanyasaji wa polisi dhidi ya waandamanaji na kutaka uwajibikaji.


Vyombo vya habari vya ndani vimeangazia sana athari za kiuchumi za maandamano kwenye sekta isiyo rasmi. Wafanyabiashara wadogo wadogo, vibarua na madereva wa mabasi waliohojiwa na TV Sucesso kati ya tarehe 13 na 15 Novemba walikanusha upotevu mkubwa wa mapato.


Vyombo vya habari vya utangazaji vimeelekea kuonyesha taifa likichoshwa na maandamano hayo huku machafuko yakiingia mwezi wa pili.


Baadhi ya vyombo vya habari vya kimataifa pia viliripoti kuwa maandamano hayo yalikuwa yakipoteza mvuto huku raia wa Msumbiji wakianza kurejea katika shughuli zao za kila siku.


Hata hivyo, video za kibabe kwenye X, Facebook na Instagram zinaendelea kuonyesha umati wa watu wakiandamana, wakicheza, wakiimba na kupiga vyungu kumuunga mkono Mondlane.


Hasa, utangazaji wa vyombo vya habari umezuiwa na polisi, ambao wameshutumiwa kwa kuwapiga risasi waandishi wa habari wawili na kunyakua vifaa vya wengine kadhaa .


Nini kinafuata katika mzozo wa kisiasa wa Msumbiji?



Mgombea wa upinzani Venancio Mondlane ametoa orodha ya matakwa ya mazungumzo


Mkutano ulioitishwa na Rais Nyusi mnamo tarehe 26 Novemba ili kujadili kukomesha machafuko na wagombea wote wa urais uliahirishwa baada ya Mondlane kushindwa kujitokeza huku kukiwa na mzozo wa kukosekana kwa ajenda iliyokubaliwa.

Chapo, Momade na Simango walikubali kuahirisha mkutano huo ili kuruhusu ushiriki wa Mondlane, ambaye alikuwa ametoa orodha ya madai kabla ya mazungumzo aliyopanga kujiunga nayo kupitia video kutoka uhamishoni.

Katika mkondo wa moja kwa moja kwenye Facebook, Mondlane alieleza kuwa hakuhudhuria mkutano huo kwa sababu hakupokea jibu lolote kwa ajenda zake alizopendekeza.

Kiongozi huyo wa upinzani alikuwa ametaka kesi na mashtaka yote dhidi yake yafutiliwe mbali na kufungiwa kwa akaunti zake za benki kuondolewa. Pia alisisitiza kuwa waandamanaji wote waliozuiliwa waachiliwe.

Mazungumzo hayo yaliyofeli yalikuja licha ya wito wa Umoja wa Mataifa na Sadc kutaka pande zote mbili zifanye mazungumzo kutafuta suluhu la mzozo huo wa kisiasa.

CPLP ilisema tarehe 21 Novemba kwamba ilikuwa inapatikana ili kuwezesha mazungumzo kati ya serikali na vyama vya upinzani.

Mashirika ya kutetea haki za binadamu yameonya kuwa kesi hizo na kesi za jinai zinaweza kudhoofisha imani na juhudi za mazungumzo, na hivyo kuongeza muda wa mgogoro wa baada ya uchaguzi.

Mustakabali wa haraka wa kisiasa wa nchi uko kwa majaji wa Baraza la Katiba, ambao wanaweza kuthibitisha ushindi wa Frelimo au kuagiza kura irudiwe tena kamili au sehemu au kuhesabiwa upya.



RADIO JAMBO FREQUENCIES

Kisumu 100.1 | Mombasa 92.3 | Nakuru 96.9 | Eldoret 99.5 | Nyeri 99.3 | Nyahururu 97.3 | Webuye 95.3 | Meru 92.7 | Kitui 104.9 | Kibwezi 104.7 | Voi 105.7 | Malindi 98.1 | Lamu 104.7 | Narok 97.3 | Kapenguria 99.7 | Kisii 89.3 | Garissa 104.3 | Maralal 97.3 | Lodwar 92.7


logo© Radio Jambo 2024. All rights reserved