Vifo Vyathibitishwa Tanzania Baada ya Uchaguzi Tete

DODOMA, TANZANIA, Ijumaa, Oktoba 31, 2025 — Maandamano yamezuka katika maeneo mbalimbali ya  Tanzania  kufuatia uchaguzi mkuu wa wiki hii, huku Umoja wa Mataifa ukithibitisha vifo vya angalau watu kumi kutokana na ukandamizaji wa vyombo vya usalama.

Ofisi ya Haki za Binadamu ya Umoja wa Mataifa imesema imepokea ripoti za kuaminika kuhusu vifo na majeruhi, wakati vyama vya upinzani vikidai idadi hiyo ni kubwa zaidi — ikienda hadi mamia.

Machafuko yalianza Jumatano katika miji mikubwa ikiwemo Dar es Salaam, Mwanza na Morogoro, baada ya wagombea wawili wakuu wa upinzani kuondolewa kwenye kinyang’anyiro cha urais.

Umoja wa Mataifa Watoa Taarifa ya Wasiwasi

Msemaji wa ofisi ya haki za binadamu ya Umoja wa Mataifa, Seif Magango, amesema shirika hilo limeingiwa na wasiwasi mkubwa kutokana na taarifa za mauaji na majeruhi katika maandamano ya kupinga uchaguzi.

“Ripoti tulizopokea zinaonyesha watu angalau kumi wameuawa kwa risasi na vyombo vya usalama,” alisema Magango mjini Geneva.

Alitoa wito kwa mamlaka nchini humo kuepuka matumizi ya nguvu kupita kiasi na kuwataka waandamanaji kudumisha amani.

Mashirika ya kutetea haki za binadamu kama Amnesty International na Human Rights Watch pia yametoa tahadhari, yakisema ni vigumu kuthibitisha idadi kamili ya vifo kutokana na kuzimwa kwa mtandao na upatikanaji mdogo wa hospitali.

Upinzani Wadai Mamia Kuuawa

Chama cha upinzani cha CHADEMA kimetoa idadi kubwa zaidi ya vifo, kikisema takriban watu 700 wameuawa kote nchini.

Msemaji wa chama hicho, John Kitoka, aliambia shirika la AFP kuwa takwimu hizo zinatokana na ripoti za matawi ya chama na mashuhuda waliotembelea hospitali.

“As we speak, idadi ya vifo Dar ni karibu 350 na Mwanza ni zaidi ya 200,” alisema Kitoka. “Kwa jumla, tunazungumzia karibu 700.”

Alishutumu serikali kwa kutumia nguvu za kifo dhidi ya waandamanaji wa amani na kutaka kuundwe serikali ya mpito ili kusimamia uchaguzi mpya.

Serikali haijathibitisha idadi yoyote ya vifo, ikisema maandamano hayo ni matukio ya hapa na pale na kwamba hali itarejea kuwa ya kawaida karibuni.

Amri ya Kutotoka Nje na Kuzimwa kwa Mtandao

Mamlaka zimeweka amri ya kutotoka nje usiku katika Dar es Salaam na miji mingine, huku jeshi likishika doria barabarani.

Kulingana na shirika la NetBlocks, huduma za mtandao zimezuiwa kwa kiwango kikubwa tangu Jumatano, zikionekana kuathiri mitandao ya kijamii na programu za ujumbe mfupi.

Magari ya serikali na ofisi zinazohusishwa na chama tawala CCM zimeripotiwa kushambuliwa katika baadhi ya maeneo ya mji mkuu.

Katika taarifa kwa balozi, wizara ya mambo ya nje ilisema hatua hizo ni za muda tu kwa ajili ya kurejesha utulivu.

“Utulivu utarejea muda si mrefu,” ilisoma taarifa hiyo.

Uchaguzi Wajadiliwa Kimataifa

Rais Samia Suluhu Hassan alitarajiwa kushinda muhula wa pili chini ya chama tawala CCM, ambacho kimeongoza Tanzania tangu uhuru mwaka 1961.

Wagombea wa upinzani Tundu Lissu wa CHADEMA na Luhaga Mpina wa ACT-Wazalendo waliondolewa kwenye kinyang’anyiro mapema mwaka huu, hatua ambayo wachambuzi wanasema ilidhoofisha uhalali wa uchaguzi.

Matokeo ya awali yanaonyesha Rais Hassan anaongoza kwa kura nyingi katika majimbo mengi.

Huko Zanzibar, mgombea wa CCM Hussein Mwinyi ametangazwa mshindi kwa zaidi ya asilimia 78, matokeo ambayo yamekataliwa na upinzani wakiyaita “bandia na ya wizi.”

Jeshi Latumwa Kudhibiti Maandamano

Mkuu wa majeshi, Jenerali Jacob Mkunda, alisema kupitia televisheni ya taifa kwamba jeshi na polisi wameweza kudhibiti hali.

“Baadhi ya watu wamejitokeza mitaani na kufanya vitendo vya kihalifu. Hawa ni wahalifu na vitendo hivyo havitakubalika,” alisema Mkunda.

Licha ya kauli hiyo, mamia ya waandamanaji walirudi tena mitaani Ijumaa katika jiji la Dar es Salaam na Arusha wakidai kuachiliwa kwa viongozi wa upinzani na kufanyika kwa uchaguzi mpya.

Mashuhuda walielezea matukio ya mabomu ya machozi, risasi na purukushani katika maeneo ya Mbagala na Gongo la Mboto.

Jumuiya ya Kimataifa Yatoa Wito wa Utulivu

Bunge la Ulaya limesema uchaguzi wa Tanzania ulikuwa “wa udanganyifu uliofanyika katika mazingira ya hofu na vitisho.”

Serikali za mataifa kadhaa ya Magharibi zimeitaka Tanzania kuheshimu misingi ya kidemokrasia.

Hata hivyo, waangalizi wa eneo la Afrika Mashariki (EAC) bado hawajatoa taarifa rasmi.

Serikali Yakataa Shutuma za Ukiukaji

Rais Hassan, aliyemrithi hayati John Magufuli mwaka 2021, awali alisifiwa kwa kulegeza msimamo mkali wa kisiasa.

Lakini kwa miezi ya hivi karibuni, serikali yake imeshutumiwa kwa kukamata na kutishia wanaharakati wa upinzani.

Hassan amekanusha kuhusika na ukiukaji wa haki za binadamu na mwaka jana aliagiza uchunguzi kuhusu madai ya utekaji nyara — ambao hadi sasa haujatolewa matokeo.

Taifa Kwenye Mvutano

Wachambuzi wanasema hali hii ndiyo mtihani mkubwa zaidi wa kisiasa kwa Rais Hassan tangu aingie madarakani, ikihatarisha sifa ya Tanzania kama ngome ya utulivu barani Afrika.

Viongozi wa kidini wametoa wito wa amani, akiwemo Sheikh Abubakar Zubeir bin Ally aliyesema: “Hii si njia sahihi kwa taifa letu. Vurugu hazitaponesha majeraha ya ukosefu wa haki.”

Wanasheria na wanaharakati wameonya kuwa Tanzania sasa ipo njia panda — kati ya matumaini ya demokrasia na hofu ya kurudi katika enzi za ukandamizaji.