Serikali ya Kenya Yamjibu Museveni

Serikali ya Kenya imepuuza tishio la vita lililotolewa na Rais wa Uganda, Yoweri Museveni, kuhusu upatikanaji wa Bahari ya Hindi kupitia Bandari ya Mombasa, ikisema kauli hizo zilikuwa za mfano na hazikupaswa kuchukuliwa kwa maana halisi.

Museveni, akihutubia mkutano wa hadhara Jumapili, Novemba 8, alisema kuwa mataifa ya Afrika Mashariki yasiyo na bandari yanaweza kujikuta yakipigana vita siku zijazo endapo yatazuiwa kutumia Bahari ya Hindi kwa biashara au usalama.

“Baadhi ya nchi hazina bahari. Si tu kwa masuala ya uchumi bali pia kwa ulinzi. Unabaki umekwama. Nitauzaje bidhaa zangu?” aliuliza Museveni mbele ya wafuasi wake.

Akaongeza: “Ndiyo maana tumekuwa na mazungumzo yasiyoisha na Kenya — reli, bomba la mafuta. Lakini hiyo bahari ni yangu, kwa sababu ni bahari yangu. Nina haki nayo. Siku zijazo, vita vitakuwepo.”

Kauli hizo ziliibua taharuki kote Afrika Mashariki, wengi wakizitafsiri kama tishio lililofichwa kwa Kenya, mshirika mkuu wa Uganda katika biashara na ulinzi.

 SERIKALI YA KENYA YAPUNGUZA TAHARUKI

Serikali ya Kenya, kupitia Katibu Mkuu wa Wizara ya Mambo ya Nje, Dkt. Korir Sing’Oei, ilisisitiza Jumatano, Novemba 12, kuwa Museveni hakumaanisha maneno yake kwa maana ya moja kwa moja.

“Rais Museveni alikuwa akizungumza kwa mfano, na sio kwa nia ya kutoa tishio lolote. Kauli hizo zimeeleweka vibaya,” alisema Dkt. Sing’Oei jijini Nairobi.

Aliongeza kuwa Uganda inatambua kikamilifu mamlaka ya ardhi na mipaka ya kimataifa ya Kenya.

“Rais Museveni anaelewa vizuri uhusiano wetu wa kijiografia na heshima ya mipaka inayounganisha mataifa yetu,” alisema.

UHUSIANO WA KIDIPLOMASIA

Kenya na Uganda zimekuwa na uhusiano wa muda mrefu unaojikita katika historia, biashara na ushirikiano wa kiusalama chini ya Jumuiya ya Afrika Mashariki (EAC).

Nchi hizo zinashirikiana katika miradi kama reli ya kisasa (SGR) kutoka Naivasha hadi Kampala, bomba la mafuta, na barabara kuu inayounganisha Kisumu na mpaka wa Busia.

Wachambuzi wa masuala ya kimataifa wanasema ni vigumu kwa mataifa haya mawili kuingia vitani. “Uhusiano wa Kenya na Uganda ni imara mno. Vita si jambo la uwezekano,” alisema mchambuzi mmoja wa masuala ya diplomasia jijini Nairobi.

Hata hivyo, wengine wanahoji kuwa matamshi ya Museveni yanaonyesha kuzidiwa subira kwa Uganda kutokana na ucheleweshaji wa mizigo na gharama kubwa katika bandari ya Mombasa.

 MZIZI WA KIUCHUMI

Uganda hutegemea sana Bandari ya Mombasa kwa uagizaji na usafirishaji bidhaa zake — karibu asilimia 80 ya biashara yake ya kimataifa hupitia huko.

Serikali ya Uganda imekuwa ikilalamikia gharama kubwa za usafirishaji na ushindani kutoka Bandari ya Dar es Salaam, Tanzania.

Mchambuzi mmoja wa biashara jijini Kampala alisema: “Kauli ya Museveni ilikuwa ya mfano zaidi — akionyesha utegemezi mkubwa wa Uganda kwa njia za nje.”

Hata hivyo, baadhi ya wachambuzi wanakosoa matumizi ya neno “vita” kama kauli isiyo ya kidiplomasia, hasa ikizingatiwa hali ya kisiasa kuelekea uchaguzi wa Uganda mwaka 2026.

MUKTADHA WA KISIASA

Museveni, ambaye ameongoza Uganda tangu 1986, anatarajiwa kugombea muhula wa nane. Wachambuzi wa siasa wanasema kauli zake ni mbinu ya kuimarisha taswira ya uzalendo wa kitaifa.

“Ni sehemu ya siasa zake za ndani — akijionyesha kuwa kiongozi jasiri. Si lazima iwe sera ya nje,” alisema Dkt. Moses Karanja, mchambuzi wa siasa.

Kenya, kwa upande wake, imeamua kuchukua msimamo wa utulivu na diplomasia, ikisisitiza mazungumzo na ushirikiano ndani ya mfumo wa Jumuiya ya Afrika Mashariki.

USHIRIKIANO UNAENDELEA

Licha ya maneno makali, mataifa haya mawili bado yanaendelea kushirikiana katika miradi ya ukanda wa Kaskazini (NCIP) na mipango ya miundombinu chini ya EAC.

Uganda ndiyo soko kubwa zaidi la bidhaa za Kenya barani Afrika, huku kampuni za Kenya zikitawala sekta za benki na rejareja nchini humo.

“Kwa maoni yangu, hili si tatizo bali ni tafsiri iliyopitiliza. Diplomasia itaendelea,” alisema mwanadiplomasia mmoja mw senior kutoka Nairobi.

MAONI YA UMMA

Mitandao ya kijamii ilifurika na vichekesho kuhusu “vita vya bahari,” huku raia wa Kenya na Uganda wakichukua mtazamo wa ucheshi badala ya hofu.

“Badala ya vita, viongozi wanapaswa kuzungumzia jinsi ya kuboresha reli na bandari zetu,” aliandika mtumiaji mmoja wa X (zamani Twitter).

HATUA INAYOFUATA

Wachambuzi wanasema wiki chache zijazo zitakuwa muhimu huku timu za kidiplomasia zikiendelea kushughulikia hali hii kimyakimya.

Wizara ya Mambo ya Nje ya Kenya imesema Nairobi itaendelea kushirikiana na Kampala kupitia njia rasmi za kidiplomasia.

“Msimamo wetu ni wazi — mazungumzo, heshima na ustawi wa pamoja,” alisema afisa mmoja wa wizara.

Inatarajiwa marais Ruto na Museveni watakutana wakati wa mkutano wa kilele wa wakuu wa nchi za EAC, ambapo suala la miundombinu na bandari litajadiliwa rasmi.