NAIROBI, KENYA, Jumapili, Novemba 15, 2025 – Aliyekuwa Mshauri wa Rais William Ruto, Moses Kuria, amemkemea vikali Rais wa Uganda, Yoweri Museveni, kutokana na kauli zake kuhusu haki ya Kenya kwa ufuo wa Bahari ya Hindi, akionya kwamba matamshi kama hayo yanaweza kuchochea mvutano katika eneo ambalo tayari linakumbwa na misukosuko ya kiusalama.
Kauli hizo zimezua mjadala mpana katika duru za kisiasa, za kidiplomasia na hata mitandaoni, huku wananchi wakijiuliza kama kuna ishara za mabadiliko ya mienendo ya Kampala kuhusu mambo ya majirani zake.
Kuria alisema matamshi ya Museveni kuhusu Kenya “kutojifanya mmiliki wa pekee wa Bahari ya Hindi” ni hatari, hasa yakichukuliwa katika muktadha wa ukanda wa Pembe ya Afrika unaokumbwa na hofu ya mivutano kati ya Ethiopia na Eritrea.
Alisema kuwa mzaha unaogusa mipaka, bahari au usalama wa taifa haupaswi kufanywa kirahisi.
“Huu si wakati wa kutishiana. Eneo letu tayari linapitia misukosuko ya kiusalama. Jokes kama hizi zinaweza kuharibu urafiki wa miaka mingi,” Kuria alisema.
Kenya Yatulia, Lakini Wasiwasi Waendelea
Kwa upande wa Nairobi, serikali imepunguza taharuki kwa kusema kuwa kauli za Museveni hazikupaswa kuchukuliwa kwa namna ya kutishia vita.
Maafisa wa Wizara ya Mambo ya Nje walieleza kuwa Kenya inaheshimu sheria za kimataifa na taratibu za mipaka iliyowekwa tangu enzi za ukoloni.
Vyanzo vya serikali vilisema kuwa Nairobi itaendelea kuwekeza katika diplomasia ya maridhiano na mazungumzo ya kirafiki na Kampala, ikizingatia historia ya ushirikiano uliodumu kwa miongo mingi.
Licha ya maelezo hayo, ujumbe wa Kuria umeibua mjadala kuhusu msimamo wa Uganda na mustakabali wa ushirikiano wa kanda.
Kuria Amhusisha Muhoozi: “Akitaka Kucheza Moto, Museveni Ataungua”
Kuria alihusisha matamshi ya Museveni na ushawishi wa mwanawe, Jenerali Muhoozi Kainerugaba, ambaye mara kadhaa ameibua taharuki kwa kauli zinazohusiana na Kenya.
Alisema kwamba Muhoozi ana historia ya kutoa matamshi yenye utata, ambayo mara nyingi humlazimu Museveni kutoa msamaha au ufafanuzi.
“Kuna wakati Museveni alimwomba radhi Ruto kwa kauli za Muhoozi. Hii sasa inaonekana kama mfululizo wa tabia ambayo haijarekebishwa. Kama Museveni hatamzuia mwanawe, ana hatari ya kuharibu urithi wake,” Kuria alisema.
Mwaka uliopita, Muhoozi alitoa kauli kuhusu “kuteka Nairobi ndani ya wiki mbili,” jambo lililopelekea malumbano ya kidiplomasia na hisia kali kutoka kwa wananchi wa Kenya. Kuria alitaja hilo kama mfano wa “vichekesho visivyo na staha ya kidiplomasia.”
Kumbukumbu ya Historia na Mipaka ya Bahari
Mjadala kuhusu ufuo wa Bahari ya Hindi umeshika kasi kwenye mitandao ya kijamii baada ya kauli za Museveni.
Watumiaji wengi wa Kenya walisema hawafurahishwi na suala lolote linalohusiana na mipaka, hasa ikizingatiwa historia ya mzozo kati ya Kenya na Somalia kuhusu eneo la bahari la Lamu, lililofikishwa hadi Mahakama ya Kimataifa ya Haki (ICJ).
Kuria alisema kuwa mzaha wowote unaohusu mipaka unaweza kuibua hisia kama hizo. “Huu si wakati wa mzaha. Mipaka ni suala nyeti. Bahari ni rasilimali ya taifa, na Kenya ina haki yake kamili,” alisema.
Uhusiano wa Kenya na Uganda Wakati wa Tensi za Kanda
Ukanda wa Afrika Mashariki na Pembe ya Afrika unakabiliwa na mazingira tete ya kiusalama.
Ethiopia na Eritrea zimekuwa katika mvutano kuhusu ufikiaji baharini, huku Sudan ikikumbwa na vita vya wenyewe kwa wenyewe. Kuria alisema kuwa mazingira haya yanahitaji viongozi kuwa watulivu na wenye busara.
Alisema kuwa Kenya na Uganda zimekuwa zikishirikiana kwa miaka mingi katika biashara, usalama na siasa za ukanda.
Aliwahimiza viongozi wa Kampala kutanguliza diplomasia badala ya maneno yanayoweza kuchochea taharuki.
“Tumeishi kama ndugu. Tumepitia mambo mengi pamoja. Mzaha ukivuka mpaka unaweza kuumiza zaidi kuliko ulivyokusudiwa,” Kuria alisema.
Hisia za Umma: Hofu, Utani na Tathmini ya Kisiasa
Katika mitandao ya kijamii, raia wa Kenya wametoa maoni tofauti. Baadhi wamechukizwa, wengine wamechukulia kauli hizo kama mzaha wa kupindukia, na wengine wameliona kama jaribio la kisiasa ndani ya Uganda.
Wachambuzi wanasema kuwa matamshi ya Museveni yanaweza kuwa sehemu ya msimamo mpya wa kisiasa unaolenga kuimarisha nafasi ya Muhoozi katika siasa za Uganda.
Hata hivyo, Kuria amewataka wananchi wa Kenya kutosukumwa na hasira, bali kusimama na msimamo wa kidiplomasia.
Kuria Ajinasibu Kama Rafiki wa Museveni Lakini…
Kuria alikiri kumheshimu Museveni kwa mchango wake katika uchumi wa Afrika na falsafa za uzalishaji. Alisema walikutana mwaka 2023 na kufanya mazungumzo marefu kuhusu uchumi wa kanda.
Lakini alisisitiza kuwa urafiki huo hauwezi kumfanya akae kimya wakati kauli zinazohatarisha usalama zinapotolewa.
“Namheshimu sana. Lakini ukweli ni kwamba anahitaji busara zaidi katika masuala yanayogusa mipaka. Tunahitaji amani,” alisema.
Siasa za Kauli Zinaleta Changamoto Mpya
Mjadala kuhusu ufuo wa Kenya umefungua ukurasa mpya katika siasa za ukanda, ambapo maneno ya viongozi yanaweza kusababisha hisia kali, hata bila dhamira ya kuanzisha mgogoro.
Kwa sasa, serikali ya Kenya imechukua msimamo wa kutuliza, huku Kuria na wanasiasa wengine wakisisitiza umuhimu wa staha katika majadiliano ya kikanda.
© Radio Jambo 2024. All rights reserved