•Kwa watu wenye afya njema, WHO inapendekeza kula chini ya gramu 5 za chumvi kwa siku (ambayo ni sawa na takriban kijiko kimoja cha chai).
Chumvi ndio kiungo kikuu cha sodiamu katika lishe yetu. Mwili wetu unahitaji sodiamu kwa kazi nyingi. Kazi kuu ni utendaji sahihi wa seli na udhibiti wa maji, nguvu na shinikizo la damu.
Kwa hiyo, sodiamu ni muhimu kwa ajili ya mwili kufanya kazi, lakini chumvi ni nini?
Uwekaji wa chumvi ambayo haijapikwa hutoa 90% ya sodiamu katika mlo wetu.
Kwa watu wenye afya njema, WHO inapendekeza kula chini ya gramu 5 za chumvi kwa siku (ambayo ni sawa na takriban kijiko kimoja cha chai).
Hata hivyo, kulingana na Shirika la Uhispania la Usalama wa Chakula na Lishe, wastani wa gramu 9.8 za chumvi hutumiwa kila siku nchini Uhispania.
Kula chumvi nyingi huongeza shinikizo la damu katika umri wowote.
Kwa kuongezea, kuzidi kwake katika lishe kunamaanisha hatari kubwa ya magonjwa ya moyo na mishipa, saratani ya tumbo na ajali na magonjwa mengine kama vile kupooza.
Lakini pia tunajua kuwa tunaweza kupunguza hatari ya magonjwa haya kwa kuboresha viwango vya shinikizo la damu kwa kupunguza ulaji wa chumvi kwenye chakula.
Ni aina gani ya chumvi iliyo na sodiamu kidogo zaidi?
Kuna aina tofauti za chumvi kwenye soko ambazo tunaweza kuchagua kueka kwenye chakula chako.
Mwenye afya zaidi ni yule aliye na kiasi kidogo cha sodiamu. Kulingana na mbinu ya uchunguzi, eneo la kijiografia, jinsi ilivyotengenezwa, aina au rangi, tunaweza kupata aina tofauti.
Chumvi iliyosafishwa au ya kawaida ndiyo inayotumiwa zaidi. Inatengenezwa na chloride ya sodiamu, kati ya 97 na 99%. Kwa kuwa imesafishwa sana haina uchafu na ni duni katika virutubisho.
Kwa upande wake, chumvi ya bahari hutolewa katika maji ya bahari, haijasafishwa na ina vipengele zaidi vya kufuatilia na madini.
Aidha, ina iodini, ambayo ni nzuri katika mwili. Chumvi ya bahari ina sodiamu ya chini ya 10% kuliko chumvi ya kawaida.
Huku, chumvi ya rangi ya pinki ina sodiamu kidogo, lakini ina madini mengine kama vile magnesiamu na magadi.
Chumvi ya Celtic au chumvi ya kijivu pia ina sodiamu kidogo na ina madini mengine mengi.
Pia kuna kile kinachoitwa chumvi nyepesi au yenye sodiamu, ambayo ina chini ya 50% ya sodiamu.
Hata hivyo chumvi ya potasiamu haina sodiamu (au iko kidogo sana). Ingawa aina hii inaonekana kama suluhisho la chumvi kupita kiasi, matumizi yake lazima yaagizwe na daktari.
Inapaswa kutumika tu wakati una magonjwa fulani kwa sababu inaweza kusababisha potasiamu nyingi katika chakula.
Je, ni vyema kuacha kutumia chumvi ya meza?
Hivyo chumvi yoyote ikizidi ni hatari kwa afya. Hivyo, ni muhimu zaidi kuliko kuchagua aina ya chumvi ni kudhibiti wingi wake.
Sio kwa kuchagua chumvi iliyo na sodiamu ndogo kuliko nyingine tunaweza kuongeza kiasi kubwa zaidi kwenye chakula chetu.
Zaidi ya hayo, ni lazima tukumbuke kwamba chumvi haipo tu tunapoiongeza kwa kupikia au kuweka kwenye sahani. Pia kuna bidhaa zenye chumvi nyingi ambazo zinaweza kudhuru afya zetu ikiwa tutazitumia kupita kiasi, hata ikiwa tumepunguza chumvi iliyoongezwa kwenye chakula.
Kiuhalisia ,kwa mujibu wa Mamlaka ya dawa na Chakula ya Marekani, zaidi ya 70% ya sodiamu katika mlo wetu hutoka kwa kutumia vyakula vilivyotayarishwa.
Miongoni mwa vyakula hivi tunapata aina nyingi ya viungo vya supu kama soy source. Hutumiwa kwenye supu, vyakula vilivyopikwa, nyama ya chumvi na soseji, samaki wenye chumvi pia wana utajiri mkubwa katika chumvi. Wala hatupaswi kusahau vitafunio vya chumvi (chips, karanga za kukaanga, popcorn nk).
Hatimaye, ni lazima tuepuke bidhaa hizo ambazo huboreshaji ladha na huwekwa kama kiungo.
Jinsi ya kupunguza kiasi cha chumvi bila kuondoa ladha?
Kwa taarifa zote zilizokusanywa, tunaweza kuanzisha mapendekezo fulani ya kupunguza chumvi katika chakula:
Epuka michuzi iliyopikwa ya kibiashara.
Badala ya vitafunio vyenye chumvi nyingi tumia ambazo hazina, kama vile karanga za asili, matunda asilia nk.
Angalia kwa makini maandiko ya chakula ili kuepuka kuchagua yale yaliyo na chumvi iliyoongezwa.
Tumia viungo badala ya chumvi ya kupikia na viungo na mimea yenye kunukia. Hizi zitaongeza ladha ya chakula.
Kuchoma, kupika au kuchoma huhifadhi ladha ya chakula bora kuliko mbinu zingine kama vile kuchemsha, kwa hivyo sio lazima kuongeza chumvi nyingi kwenye chakula.
Lakini tukumbuke kwamba hatuwezi kuishi bila sodiamu pia. Inawezekana kula chakula bila kuongeza chumvi ya meza au bidhaa za chumvi sana, kwa kuwa kuna vyakula vilivyo na sodiamu kutokana na maandalizi yao wenyewe, kama vile mkate, jibini, nk.
Hata hivyo, mlo wa vikwazo sana katika sodiamu (au chumvi) bila dalili ya matibabu inaweza kuwa na madhara. Kwa mfano, wanaweza kusababisha matatizo ya usingizi, upungufu wa sodiamu (hasa kwa wazee) na hatari ya kuongezeka kwa mawe ya figo.
Kwa sababu hii, kiasi cha chumvi katika chakula kinapaswa kupunguzwa na matumizi ya kupindukia ya vyakula ambavyo ni vyanzo vya sodiamu inapaswa kuepukwa, lakini haipaswi kuondolewa kwenye chakula bila ushauri wa mtaalamu wa afya.