•Taarifa katika makala haya imekusanywa kutoka kwenye ripoti mbalimbali za utafiti, zikiwemo zile za Shule ya Kitabibu ya Harvard na Taasisi ya Kitaifa ya Marekani ya Magonjwa ya Neurological and Stroke.
Kuna watu wengi ambao hawapendi kutoka nje tena. Wengine hupenda kutumia wakati wao wakiwa wamelala kwenye chumba chenye giza au kusikiliza muziki kwa sauti kubwa kwenye vipokea sauti vya masikioni.
Lakini utafiti umebaini kwamba tabia yako ina athari mbaya kwenye ubongo.
Katika makala haya, tutajadili tabia zako 11 kama hizo, ambazo zinaharibu ubongo wako. Pamoja na hayo, tutajua pia jinsi ya kuyashinda mazoea hayo.
Taarifa katika makala haya imekusanywa kutoka kwenye ripoti mbalimbali za utafiti, zikiwemo zile za Shule ya Kitabibu ya Harvard na Taasisi ya Kitaifa ya Marekani ya Magonjwa ya Neurological and Stroke.
1) Usingizi usio wa kutosha
Kwa mujibu wa kituo cha Sayansi ya mfumo wa neva (Neurology) cha Marekani, uharibifu mkubwa zaidi kwa ubongo wetu unasababishwa na kutokuwa na usingizi wa kutosha.
Usingizi wa kutosha kwa watu wazima unamaanisha saa 7 hadi 8 za usingizi kati ya saa 24 kwa siku. Wataalamu wanasema kuwa kulala mfululizo usiku ni bora zaidi.
Ubongo hupumzika baada ya kulala. Pia, ubongo huunda seli mpya wakati wa kulala. Lakini ikiwa unalala chini ya saa 7, seli mpya haziundwi.
Hatimaye, haukumbuki chochote. Unapata ugumu wa kuzingatia.Ugumu wa kufanya maamuzi. Ukosefu wa usingizi pia huongeza hatari ya shida ya akili.
Ikiwa unataka kulinda ubongo wako, kuna suluhisho moja tu. Pata angalau saa saba za kulala kila usiku.
Saa nane za kulala ni bora zaidi.
Ili kufanya hivyo, unahitaji kwenda kulala angalau saa moja kabla ya kulala. Usitumie kifaa chochote wakati huu.
Safisha chumba cha kulala kabla ili kuunda mazingira ya usingizi. Punguza mwanga ndani ya chumba. Tengeneza kitanda chako, nguo, joto la kawaida kila kitu weka vizuri.
Kitu kingine, usilale na kifuniko juu ya uso wako. Hii ni kwa sababu tunachukua oksijeni ndani ya mwili kupitia pua na kutoa gesi ya kaboni dioksidi.
Mchakato huu unaoendelea husababisha CO2 kujilimbikiza karibu na uso wako. Matokeo yake, unaweza kupata ukosefu wa oksijeni wakati wa usiku.
2. Kuepuka kifungua kinywa
Baada ya kutokula usiku kucha, kifungua kinywa hutoa nishati ya kufanya kazi siku nzima. Lakini wengi wetu hukimbia asubuhi na kuruka kitu muhimu kama kifungua kinywa.
Kufanya hivyo kunapunguza viwango vya sukari kwenye damu, jambo ambalo huathiri ubongo.
Kutopata kifungua kinywa siku baada ya siku husababisha uharibifu wa ubongo, hupunguza ufanisi wa seli.
Ukosefu wa virutubisho hufanya iwe vigumu kwa ubongo kufanya kazi kwa kawaida.
3. Kutokunywa maji ya kutosha
75% ya ubongo wetu ni maji.
Kwa hivyo kuweka ubongo katika hali ya unyevu ni muhimu sana kwa utendaji kazi wake bora.
Ukosefu wa maji husababisha tishu za ubongo kupungua na seli kupoteza kazi.
Jambo hili linaweza kupunguza uwezo wa kufikiri kimantiki au kufanya maamuzi.
Kwa mujibu wa wataalamu, mtu mzima anapaswa kunywa angalau lita mbili za maji kwa siku ili kudumisha afya ya ubongo.
Katika unywaji huu wa maji unaweza kuongezeka kulingana na uzito wako, afya, umri, mtindo wa maisha na hali ya hewa.
4. Kuwa na msongo wa mawazo wa hali ya juu
Msongo wa mawazo wa muda mrefu husababisha seli za ubongo kufa na sehemu ya mbele ya ubongo kusinyaa. Inaathiri kumbukumbu na uwezo wetu wa kufikiria.
Kulingana na watafiti, watu ambao wamezama kila wakati katika kazi. Hawawezi kusema 'hapana' kwa wengine ikiwa watatakiwa wafanye jambo fulani Watu kama hao wanakabiliwa na mafadhaiko zaidi.
Lakini acha kufanya hivyo mara moja. Epuka kuchukua mzigo wa ziada kwa njia yoyote.
Hata wanapokuwa wagonjwa, watu wengine huendelea kufanya kazi za kuushughulisha ubongo, vinginevyo, utafiti umebaini kuwa ina athari mbaya za muda mrefu kwenye ubongo.
Kukaa katika sehemu moja kwa muda mrefu kunaweza kusababisha msongo zaidi.
Wengi wetu tuna kazi zinazotuhitaji kukaa siku nzima.
Mbali na hayo, tunakaa nyumbani hata siku za likizo. Kutofanya harakati za kutosha au kazi za mikono.
Inaongeza hatari yaugonjwa wa moyo na kisukari. Shida ya akili pia inaweza kutokea.
Kwa hiyo ili kuweka ubongo wenye afya, fanya mazoezi ya kawaida, uinuke kutoka kwenye kiti chako kila nusu saa, unaweza kuweka saa ya kengele kwa ajili ya hili.
kimbia au tembea kwa nusu saa angalau siku tatu kwa wiki.
5. Matumizi Google kupita kiasi
Kama unavyoweza kukumbuka, kizazi kilichotangulia mara nyingi kilifanya mahesabu madogo bila kutumia vikokotoo. Kilikuwa kinakumbuka namba nyingi za simu. Baada ya kusoma vitabu vingi, ujuzi wake wa jumla pia ulikuwa mzuri.
Tabia zake hizi ni kama mazoezi ya ubongo, ambayo huweka nguvu zake za kufikiri na kumbukumbu imara kwa muda mrefu.
Lakini katika zama zetu hatuhitaji kukumbuka sana. Kuegemea kupita kiasi kwa teknolojia kumepunguza uwezo wa ubongo wetu wenyewe.
Kumbukumbu na uwezo wa kufikiri unazidi kuwa dhaifu siku baada ya siku.
Ikiwa ungependa kuuweka ubongo wako katika hali ya kuchangamka, kumbuka mambo bila kutumia utafutaji wa Google, watafiti wanapendekeza.
Kando na hii unaweza kucheza michezo tofauti ya shughuli za ubongo. Kama kucheza ujumble wa maneno, kulinganisha mafumbo n.k.
6. Kutumia vipokea sauti kila wakati, kusikiliza muziki wa sauti kubwa
Vipokea sauti vinavyobanwa kichwani au AirPods unazotumia zinaweza kukudhuru kwa chini ya dakika 30.
Kusikiliza kwa sauti kubwa au kwa muda mrefu kwa kelele kubwa kunaweza kusababisha upotezaji mkubwa wa kusikia.
Pia inahofiwa kwamba kusikia kwako kunapoharibika, hakuwezi kurekebishwa.
Kupoteza kusikia huathiri moja kwa moja ubongo.
Kulingana na watafiti wa Marekani, watu wenye upotevu wa kusikia wanakabiliwa na uharibifu wa tishu za ubongo. Hii huongeza hatari yao ya kupata shida ya kupoteza kumbukumbu
Matokeo yake, inakuwa vigumu kusoma na kuzingatia.
Fikiria mara mbili kabla ya kutumia vipokea sauti vya masikioni au kusikiliza wimbo unaoupenda kwa sauti ya juu.
Ikiwa unasikiliza nyimbo kwa kutumia vipokea sauti vya masikioni kwa muda mrefu, usiongeze sauti zaidi ya asilimia 60. Pumzika kwa saa moja bila kutumia vipokea sauti vya masikioni mfululizo.
7. Kuwa peke yako kila wakati, kutochangamana na watu
Kuzungumza na watu ni muhimu sana kwa afya ya ubongo wako.
Kutumia muda mwingi peke yako ni mbaya kwa ubongo wako kama vile kutopata usingizi wa kutosha.
Kuwa na marafiki na familia huweka akili zetu safi.
Badala yake, upweke huongeza hatari ya unyogovu, wasiwasi na shida ya akili.
Ikiwa unataka kuweka ubongo wako ukiwa na afya, tumia wakati na marafiki wa karibu na familia mara kwa mara. Lakini ndio, wanapaswa kuwa 'watu wenye mawazo chanya'.
8. Mawazo na watu hasi
Ikiwa una tabia ya kuwaza hasi kila wakati, mawazo hasi kama hakuna kitu kinachoweza kutokea kwako, hali ya ulimwengu ni mbaya sana, siku zijazo ni giza, huna bahati, ni hatari kwa ubongo.
Kwa sababu mawazo mabaya huunda msongo wa mawazo, unyogovu na wasiwasi kwa upande mwingine.
Vile vile, Amyloid na Tau hujilimbikiza kwenye ubongo. Ambayo ni sababu kuu ya shida ya akili na kumbukumbu.
Kwa hiyo, jaribu kuacha mawazo mabaya mara moja. Kufanya hivi mara kwa mara itakuwa tabia.
Ikiwa huwezi kufanya hivyo peke yako, tafuta msaada wa daktari wa akili.
Kuepuka urafiki mbaya pia ni muhimu sana. Jaribu kujizuia kutazama habari mbaya sana.
9. Kutumia muda mwingi gizani
Utafiti nchini Marekani umeonesha kuwa watu ambao hutumia muda mwingi gizani au kutumia muda mrefu katika maeneo yaliyofungwa ambapo hakuna mwanga mwingi na mzunguko wa hewa, mazingira huweka shinikizo sana kwenye ubongo.
Kwa sababu yatokanayo na mwanga wa jua ni muhimu sana kwa ubongo wetu. Vinginevyo, shida kama vile unyogovu zinaweza kutokea.
Ili kuweka ubongo wako katika hali ya afya njema, unapaswa kwenda juani kila siku. Nenda nje. Ikiwa uko nyumbani, fungua milango na madirisha.
10. Tabia ya kula kupita kiasi
Haijalishi jinsi chakula ni 'cha afya' kiasi gani, kula kupita kiasi kunaweza kuharibu ubongo.
Utafiti umeonesha kuwa ulaji kupita kiasi pia huziba mishipa ya ubongo na kupunguza mtiririko wa damu.
Hii inasababisha kupoteza kumbukumbu na kufikiri. Ambayo inaweza kusababisha shida ya akili.
Kula vyakula visivyofaa, vyakula vya kukaanga, vyakula vyenye sukari nyingi, vinywaji baridi, n.k. kuna hatari kwa ubongo.
Ndiyo maana ni muhimu sana kuwa na chakula cha wastani na sahihi.
Watu wengi hutumia programu tofauti kufuatilia kalori zao za kila siku. Lakini suluhisho bora ni kutengeneza lishe yako mwenyewe kulingana na ushauri wa mtaalamu wa lishe na uifuate.
Watu wengi wanafikiria kuwa lishe ni juu ya kuondoa mafuta. Lakini kumbuka kwamba asilimia 60 ya ubongo ni mafuta. Kwa hivyo kila aina ya chakula kinapaswa kuliwa.
Lakini inapaswa kuliwa kwa kiasi kinachofaa.
Mbali na hayo, unywaji pombe na uvutaji sigara ni hatari kwa afya. Athari yake mbaya zaidi iko kwenye ubongo.
Mambo haya yanabana mishipa ya fahamu ya ubongo na kuharibu seli.
Kwa hiyo, eneo la ubongo wetu, ambapo kumbukumbu huhifadhiwa, haiwezi kukua.
11. Muda wa kutumia skrini
Muda mwingi wa kutumia kifaa una athari kubwa kwa ukubwa na ukuaji wa ubongo. Utumiaji mwingi wa simu za mkononi kwa watoto husababisha uharibifu zaidi kwenye gamba la mbele, ambalo hutofautiana kutoka ujana hadi miaka 25.
Utafiti umeonesha kuwa watoto wanaotumia zaidi ya saa saba kwa siku mbele ya skrini wana gamba jembamba la ubongo.
Kwa sababu kukaa muda mrefu kwenye simu za mkononi kunaweza kusababisha shida kama vile maumivu ya kichwa, kuchanganyikiwa na uvimbe wa ubongo.
Kwa sababu hii, muda wa skrini ya watoto unapaswa kupunguzwa kabisa. Pia, usilale na simu yako karibu na mwili wako.
Weka simu kwenye begi badala ya mfukoni. Ikiwa unataka kuzungumza kwa muda mrefu, unaweza kuzungumza kupitia spika bila kushikilia simu kwenye sikio lako. Kutuma ujumbe wa maandishi ni bora kuliko kuzungumza.