• Vietnam inatoa hukumu ya kifo zaidi kwa makosa ya unyanyasaji lakini pia kwa uhalifu wa kiuchumi.
• Mashirika ya kutetea haki za binadamu yanasema kuwa imewanyonga mamia ya wafungwa katika miaka ya hivi karibuni, hasa kwa kudungwa sindano ya kuua.
Mahakama nchini Vietnam ilitoa hukumu ya kifo siku ya Alhamisi kwa tajiri wa mali isiyohamishika Truong My Lan kwa jukumu lake katika udanganyifu wa kifedha wa trilioni 304 (dola bilioni 12.5), ambao ni mkubwa zaidi kuwahi kurekodiwa nchini humo, vyombo vya habari vya serikali vilisema.
Kesi yake, iliyoanza Machi 5 na kumalizika mapema kuliko ilivyopangwa, ilikuwa ni tokeo moja kubwa la kampeni dhidi ya ufisadi ambayo kiongozi wa Chama tawala cha Kikomunisti, Nguyen Phu Trong, ameahidi kwa miaka mingi kukomesha.
Lan, mwenyekiti wa kampuni ya kutengeneza mali isiyohamishika Van Thinh Phat Holdings Group, alipatikana na hatia ya ubadhirifu, hongo na ukiukaji wa sheria za benki mwishoni mwa kesi katika kitovu cha biashara cha Ho Chi Minh City, vyombo vya habari vya serikali vilisema.
"Tutaendelea kupambana kuona tunachoweza kufanya," mwanafamilia mmoja aliambia Reuters, akizungumza kwa sharti la kutotajwa jina. Kabla ya uamuzi huo alikuwa amesema Lan atakata rufaa dhidi ya hukumu hiyo.
Lan alikuwa ameomba kutokuwa na hatia kwa mashtaka ya ubadhirifu na hongo, Nguyen Huy Thiep, mmoja wa mawakili wa Lan aliambia Reuters.
"Bila shaka atakata rufaa dhidi ya uamuzi huo," aliongeza akibainisha kuwa alihukumiwa kifo kwa shtaka la ubadhirifu na kifungo cha miaka 20 kila moja kwa mashtaka mengine mawili ya hongo na ukiukaji wa kanuni za benki.
Vietnam inatoa hukumu ya kifo zaidi kwa makosa ya unyanyasaji lakini pia kwa uhalifu wa kiuchumi.
Mashirika ya kutetea haki za binadamu yanasema kuwa imewanyonga mamia ya wafungwa katika miaka ya hivi karibuni, hasa kwa kudungwa sindano ya kuua.
Gazeti la Thanh Nien lilisema washtakiwa 84 katika kesi hiyo walipokea hukumu kuanzia kifungo cha miaka mitatu hadi kifungo cha maisha. Miongoni mwao ni mume wa Lan, Eric Chu, mfanyabiashara kutoka Hong Kong, ambaye alihukumiwa kifungo cha miaka tisa jela, na mpwa wake aliyepata miaka 17.
Lan alianza kama mfanyabiashara wa vipodozi katika soko kuu la Ho Chi Minh City, akimsaidia mama yake, aliwaambia majaji wakati wa kesi, kulingana na vyombo vya habari vya serikali.
Baadaye alianzisha kampuni yake ya mali isiyohamishika Van Thinh Phat mnamo 1992, mwaka huo huo alipoolewa, kulingana na vyombo vya habari vya serikali.
Alipatikana na hatia, pamoja na washirika wake kunyakua zaidi ya dong trilioni 304 kutoka Benki ya Pamoja ya Biashara ya Saigon (SCB), ambayo alidhibiti vilivyo kupitia washirika kadhaa licha ya sheria kuweka kikomo cha umiliki mkubwa wa hisa kwa wakopeshaji, kulingana na wadadisi.
Kuanzia mapema 2018 hadi Oktoba 2022, wakati serikali ilipotoa dhamana ya SCB baada ya kukimbia kwa amana zake kutokana na kukamatwa kwa Lan, aligawa pesa nyingi kwa kupanga mikopo isiyo halali kwa makampuni ya shell, wachunguzi walisema.
"Hatua za mshtakiwa sio tu kwamba zinakiuka haki za usimamizi wa mali za watu binafsi na mashirika lakini pia zinaweka SCB chini ya uangalizi, na hivyo kuondoa imani ya watu kwa uongozi wa Chama na Jimbo," gazeti la serikali VnExpress lilinukuu baraza la mahakama likisema.
Kwa sasa benki hiyo inaungwa mkono na benki kuu na inakabiliwa na marekebisho magumu ambapo mamlaka inajaribu kubainisha hali ya kisheria ya mamia ya mali ambazo zilitumika kama dhamana ya mikopo na dhamana iliyotolewa na VTP. Bondi pekee zina thamani ya dola bilioni 1.2.
Baadhi ya mali ni mali ya hali ya juu lakini zingine nyingi ni miradi ambayo haijakamilika.
Kabla ya kuanguka kwake kutoka kwa neema, alikuwa na jukumu muhimu katika ulimwengu wa kifedha wa Vietnam, akijihusisha katika uokoaji wa hapo awali wa SCB yenye shida zaidi ya muongo mmoja kabla ya kuchangia shida mpya ya benki.
Alipatikana na hatia ya kuwahonga maofisa ili kuwashawishi mamlaka wasiangalie kando, ikiwa ni pamoja na kulipa dola milioni 5.2 kwa mkaguzi mkuu wa benki kuu, Do Thi Nhan, ambaye alihukumiwa kifungo cha maisha jela.
Ukandamizaji wa ufisadi wa Vietnam, uliopewa jina la "Bzing Furnace", umeshuhudia mamia ya maafisa wakuu wa serikali na watendaji wakuu wa biashara wakifunguliwa mashtaka au kulazimishwa kujiuzulu.
Ufisadi umeenea sana hivi kwamba katika baadhi ya majimbo watu wengi wanasema wanatoa hongo ili tu kupata huduma za matibabu katika hospitali za umma, kulingana na utafiti wa hivi majuzi wa Mpango wa Maendeleo wa Umoja wa Mataifa na mashirika mengine.